اگر علاقمند به بازی تخته نرد هستید، آشنایی با اصطلاحات این بازی در زبان فارسی ضروری است. برخی اصطلاحات کلیدی تخته نرد شامل «خانه مرشد»، «مارس سیاه»، «لنگر بالا و پایین»، «ششدر»، «دست به مهره» و ... می‌شوند. جالب است بدانید که در گذشته، به تخته نرد به نام «وینشیر» یا «نردشیر» نیز اشاره می‌شد. اگر واژه «نرد» هم به گوشتان خورد، به معنای همان تخته نرد است. همچنین واژه «نراد» یا «نردباز» نیز به کسی گفته می‌شود که تخته نرد بازی می‌کند.
در نکست‌گون بخشی به عنوان واژه‌نامه‌ی تخته‌نرد به زبان فارسی فراهم شده که بیش از ۶۰۰ واژه رایج در تخته نرد گردآوری شده است.
در ادامه با سایر اصطلاحات تخته نرد آشنا خواهید شد.
اصطلاحات مرتبط با خان‌های تخته‌نرد
- خان: به هریک از ۲۴ مثلث باریک بازی تخت ه نرد گفته می‌شود.
- درب خان: به خان شماره هفت هر بازیکن درب خان گفته می‌شود.
- افشار: خان شماره پنج خود و همین‌طور خان شماره پنج حریف را افشار می‌گویند.
- افشارگیری: گرفتن خان شماره پنج حریف یا خود، افشارگیری است.
- خال خان: خان شماره یک زمین خود را خال خان می‌گویند.
- کوه خان: زمانی که در یک خان بیشتر از ۵ مهره قرار بگیرند به آن کوه خان می‌گویند.
- خان مرشد: به خان شماره ۳ زمین خود، خان مرشد می‌گویند.
- ته خان: خان‌های آخر زمین خود مانند ۱ و ۲
- خان آزاد: خان آزاد از دیگر اصطلاحات تخته نرد است و به معنای خانی است که مهره در آن وجود ندارد.
- دوبرگرد: زمانی که داو حریف را به خودش برمی‌گردانید.
- شکستن: قرار دادن نصف مهره‌های موجود یک خان را در خان‌های دیگر
- ششدر: گرفتن خان شماره شش حریف تا دیگر نتواند مهره‌ای در آنها قرار دهد.
- خانه: به خان‌های شماره‌ی یک تا شش خودی خانه گفته می‌شود.
- بازکردن خانه: آزاد کردن خانه با برداشتن یک مهره از آن برای زدن حریف یا نشستن
اصطلاحات مرتبط با مهره‌های تخته نرد
- چیدن: گذاشتن مهره‌ها بر روی تخته بازی در حالت اولیه تا بتوان بازی را شروع کرد.
- فرار: به عمل برداشتن مهره‌ای که در تیررس حریف است و گذاشتن آن بر روی مهره خودی گفته می‌شود.
- گشاد: وقتی مهره‌ای در خانی که احتمال زدن حریف را دارد؛ قرار بگیرد، این حالت را گشاد گویند.
- قات کردن: بردن مهره خود بر روی دیگر مهره‌های خودی یا فرارکردن
- پل: مهره‌های خان شماره ۱۳ را می‌گویند؛ چون نقش پل را برای فرار دو اسیر دارند.
- مایه: به حالتی که یک مهره بر روی مهره دیگر قرار بگیرد و با تاس بعدی، خان آزاد را بگیرد، مایه گفته می‌شود.
- گشایش: گشایش از دیگر اصطلاحات بازی تخته نرد است که به اولین حرکت در شروع بازی می گویند.
- مارس: زمانی که همه مهره‌های خود را از زمین خارج کرده‌اید در حالی که حریف موفق نشود هیچ مهره‌ای را بیرون ببرد؛ حریف شما مارس می‌شود.
- سگ مارس: سگ مارس یا مارس سیاه و یا ماره وضعیتی است که تمامی مهره‌های خود را خارج کرده‌اید، در حالی که حریف هیچ مهره‌ای را بیرون نیاورده و همچنان یکی از مهره‌هایش در خانه‌ی شما یا بر روی پیشخوان قرار دارد.
- خوردن مهره: خارج کردن و برداشتن مهره‌ها در انتهای بازی، خوردن مهره‌ها گفته می‌شود.
- دست به مهره: اگر دست شما مهره‌ای را لمس کند، باید همان را بازی کنید. البته این قانون توافقی است و در تخته نرد مدرن موضوعیت ندارد!
- لنگر بالا: زمانی که با دو مهره یا بیشتر، خان‌های چهار تا شش حریف را می‌گیرید.
- لنگر پایین: زمانی که با دو مهره یا بیشتر، خان‌های یک تا سه حریف را می‌گیرید.
- پوشش: بستن یک تک مهره با مهره دیگر
- تعطیل است: مهره کشته شده در زمین حریف نمی‌نشیند.
اصطلاحات مرتبط با تاس تخته نرد
- تاس موافق: تاسی که مورد نیاز و خواسته شده می‌باشد.
- تاس مخالف: تاسی که در خلاف خواسته‌ی شما باشد.
- تاس بالا: تاس‌های عدد بزرگتر معمولا از ۴ تا ۶
- تاس پایین: تاس‌های عدد کوچکتر معمولا ۱ تا ۳
- تاس آینه: تاسی که در لبه قرار گیرد و عدد آن مشخص نباشد.
- تاس ریز: استوانه‌ای است که تاس‌ها در آن قرار گرفته و روی تخته نرد ریخته می‌شوند، به جام تاس نیز شناخته می‌شود.
- تاس ریختن: بیرون ریختن تا از تاس ریز
- حکم تاس: بازی که حالت اجبار دارد و برای بازی کردن دو تاس انجام شود.
- دو شش: جفت شش
- دوکور: به تاس جفت یک گفته می‌شود.
- جفت: زمانی که تاس دو عدد مشابه مانند ۱۱ یا ۲۲ است.
- دش: به مخفف دو عدد شیش، دش گفته می‌شود.
- شش بش: تاسی که عدد شش و پنج را نشان دهد.